An toàn thực phẩm là một vấn đề cực kỳ quan trọng và nhận được sự quan tâm to lớn từ cộng đồng người tiêu dùng hiện nay. Với tình trạng thực phẩm bẩn lan tràn trên thị trường, các sản phẩm sạch được chứng nhận an toàn vệ sinh thực phẩm luôn được ưu tiên và tin dùng bởi người tiêu dùng. Điều này cho thấy sự quan tâm đặc biệt của người dân đối với thực phẩm sạch. Vì vậy, các doanh nghiệp cần phải tạo ra giá trị đặc biệt cho sản phẩm và phát triển uy tín và danh tiếng của mình trên thị trường. Vệ sinh an toàn thực phẩm là gì? Hiện trạng của an toàn thực phẩm ở Việt Nam như thế nào? Cùng tìm hiểu nhé!
I. [Tìm hiểu] Vệ sinh an toàn thực phẩm là gì?
Theo Khoản 1 Điều 2 của Luật An toàn thực phẩm 2010, an toàn vệ sinh thực phẩm được định nghĩa là việc đảm bảo rằng thực phẩm không gây hại cho sức khỏe và tính mạng con người, đồng thời áp dụng các biện pháp và phương án khác nhau để loại bỏ những yếu tố có thể gây hại đến sức khỏe và tính mạng con người. Đồng thời, an toàn vệ sinh thực phẩm còn bao gồm việc đảm bảo thực phẩm luôn đảm bảo vệ sinh, sạch sẽ và có chất lượng dinh dưỡng khi đến tay người tiêu dùng.
Các sản phẩm thực phẩm an toàn phải trải qua quy trình kiểm nghiệm và được công bố theo các tiêu chuẩn nghiêm ngặt, với sự chấp thuận của cơ quan có thẩm quyền. Các công ty chuyên cung cấp, chế biến và buôn bán thực phẩm, cũng như các chợ, đều phải tuân thủ các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm để đảm bảo phục vụ tốt nhất cho cộng đồng dân cư.
II. Hiện trạng của an toàn thực phẩm tại Việt Nam
Đảm bảo chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe, kiềm chế bệnh tật, duy trì và phát triển nòi giống, nâng cao sức khỏe lao động, đóng góp vào phát triển kinh tế và văn hóa xã hội, cùng thể hiện nền văn minh sống. Mặc dù đã có nhiều tiến bộ trong lĩnh vực bảo vệ và quản lý an toàn vệ sinh thực phẩm, nhưng tình trạng thực phẩm không đảm bảo vệ sinh an toàn ở Việt Nam vẫn còn tỷ lệ cao:
- Việc sử dụng phụ gia trong sản xuất thực phẩm, cám tăng trưởng trong chăn nuôi, hóa chất cấm trong chế biến nông thủy sản và việc xử lý không nghiêm túc từ môi trường không hợp vệ sinh là những vấn đề gây ảnh hưởng đáng kể. Thuốc nhuộm và đường hóa học đang được sử dụng trong các loại nước giải khát, sản xuất bánh kẹo, thực phẩm ăn liền như thịt quay, chả giò, ô mai, gây nguy hiểm về vệ sinh an toàn thực phẩm. Nhiều loại thực phẩm không qua kiểm định thú y, sản xuất và bán trên thị trường. Tình trạng sản xuất thực phẩm giả, không đảm bảo chất lượng vệ sinh an toàn và không tuân thủ thành phần, quy trình công nghệ đã đăng ký với cơ quan quản lý. Quảng cáo sai sự thật cũng vẫn xảy ra.
- Thực phẩm bẩn lan tràn trên thị trường: Thực phẩm không đảm bảo chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ làm cho người tiêu dùng khó lựa chọn sản phẩm an toàn.
- Ngày càng nhiều nhà sản xuất, kinh doanh thực phẩm sử dụng chất kích thích tăng trưởng và cám tăng trưởng trong chăn nuôi. Các loại hóa chất bị cấm trong chế biến nông thủy sản và việc sử dụng nhiều loại hóa chất để làm sạch thịt, cá ôi thiu cũng trở nên phổ biến.
- Việc xử lý không nghiêm túc hoặc do ô nhiễm từ môi trường không hợp vệ sinh, sử dụng nước giải phóng tích cực ở chế độ thay đổi đã góp phần làm tăng hàm lượng kim loại nặng và vi sinh vật gây bệnh trong rau, củ, quả.
- Nhiều cơ sở chuyển đổi không đảm bảo an toàn sinh học, máy móc thiết bị không đáp ứng yêu cầu theo quy định của Nhà nước.
Tình hình vệ sinh an toàn thực phẩm hiện nay phức tạp, với các vụ ngộ độc thực phẩm và dịch bệnh gia súc, gia cầm xảy ra ở một số nơi, gây lo lắng cho người tiêu dùng. Theo báo cáo mới nhất của Cục An toàn vệ sinh thực phẩm, Bộ Y tế, số người mắc bệnh hoặc ngộ độc thực phẩm vẫn còn khá cao, đặc biệt là các trường hợp nhiễm trùng do thực phẩm. Các vụ ngộ độc thực phẩm phức tạp đã dẫn đến nhiều trường hợp tử vong. Trong khi đó, thông tin về tình hình an toàn vệ sinh thực phẩm vẫn gây tranh cãi và nhiều đối tượng lợi dụng sự hoang mang của người tiêu dùng để lan truyền thông tin gây ảnh hưởng xấu đến hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp.
III. Tổng hợp 3 lý do cần giữ vệ sinh an toàn thực phẩm
1. Đảm bảo an toàn sức khỏe cho người tiêu dùng
Trong quá trình phát triển xã hội, nhu cầu về an toàn vệ sinh thực phẩm của con người ngày càng tăng cả ở mức độ quốc tế, quốc gia và khu vực. Mỗi ngày, hàng ngàn người trên toàn thế giới mất mạng do các bệnh lây lan qua thực phẩm, những bệnh mà có thể tránh được. Vấn đề bệnh do thực phẩm đang tồn tại không chỉ ở các nước phát triển mà còn ở những nước đang phát triển, tạo áp lực lớn cho hệ thống chăm sóc sức khỏe. Những đối tượng bị ảnh hưởng nặng nhất bao gồm trẻ em, người già và những người bị bệnh. Ngoài ra, các bệnh do thực phẩm cũng ảnh hưởng đến nền kinh tế và sự phát triển thương mại quốc tế. Vì vậy, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm không chỉ bảo vệ sức khỏe của người tiêu dùng khỏi ngộ độc thực phẩm và các chất độc, mà còn đảm bảo thực phẩm lành mạnh và sạch. Thực phẩm có thể bị ô nhiễm bất kỳ lúc nào trước khi được tiêu thụ. Bằng cách tuân thủ các quy trình an toàn thực phẩm, chúng ta có thể ngăn ngừa hầu hết các bệnh lây qua thực phẩm. Duy trì an toàn thực phẩm giúp chúng ta phòng tránh ngộ độc thực phẩm, dị ứng và giảm thiểu rủi ro lớn khi tiêu thụ thực phẩm.
2. Ngăn chặn sự gia tăng một số đơn vị sản xuất, kinh doanh thực phẩm bẩn
Nâng cao nhận thức về an toàn thực phẩm là vô cùng quan trọng. Nếu chúng ta không tăng cường giáo dục và giúp người dân hiểu rõ vấn đề này, điều đó sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các đơn vị sản xuất và kinh doanh thực phẩm bẩn. Những đơn vị này sẽ tận dụng sự thiếu kiên nhẫn trong việc kiểm tra thực phẩm và lòng tin của người tiêu dùng để sản xuất và kinh doanh các loại thực phẩm bẩn trái phép. Mọi người sẽ bị mất phương hướng và lo lắng không biết làm thế nào để phân biệt giữa thực phẩm sạch và thực phẩm bẩn.
Một hệ quả khác do những doanh nghiệp này gây ra là sự không ổn định về giá cả của lương thực. Nhiều người tiêu dùng sẵn sàng chi trả một số tiền lớn để mua thực phẩm, với niềm tin rằng đó là thực phẩm sạch, nhưng họ không hay biết rằng tất cả chỉ là thực phẩm bẩn. Tình hình này đã làm cho giá cả của thực phẩm trở nên mơ hồ, và người dân sẽ gặp khó khăn trong việc xác định loại thực phẩm nào đáng mua để đảm bảo chất lượng.
3. Tiêu chuẩn quy định mà doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thực phẩm cần tuân thủ
Tất cả các loại thực phẩm, phụ gia, bao bì và dây chuyền sản xuất liên quan phải hoạt động đúng theo quy chuẩn về an toàn thực phẩm. Chỉ khi đạt được điều này, sản phẩm thực phẩm mới đáp ứng đủ tiêu chuẩn và an toàn để đến tay người tiêu dùng.
IV. Các biện pháp đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm
Theo quy định tại khoản 6, điều 2 của Luật an toàn thực phẩm năm 2010: “Các tiêu chuẩn kỹ thuật và các quy định khác liên quan đến thực phẩm, các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm, cũng như các hoạt động liên quan đến sản xuất, kinh doanh thực phẩm được cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền ban hành để đảm bảo an toàn thực phẩm đối với sức khỏe và tính mạng của con người.”
1. Biện pháp đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm đối với người tiêu dùng
Để đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, người dân cần cẩn thận lựa chọn mua những thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng và chứng nhận đầy đủ. Tránh tiêu thụ những hàng hóa không có thông tin xuất xứ và chứng nhận chất lượng từ các cơ quan có thẩm quyền theo quy định của pháp luật Việt Nam. Điều này đòi hỏi sự ý thức của người dân trong việc kiểm tra và cẩn trọng khi mua thực phẩm cho bản thân và gia đình.
Để đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, người dân nên ưu tiên tiêu thụ các sản phẩm đã được chứng nhận theo các tiêu chuẩn an toàn như HACCP, ISO 22000, GMP, FSSC 22000. Những chứng nhận này chỉ được cấp sau khi các tổ chức uy tín có thẩm quyền (như Vinacontrol CE) đã tiến hành kiểm định và đánh giá nghiêm ngặt dựa trên tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm. Điều này đảm bảo rằng các sản phẩm đó là an toàn, vệ sinh và không chứa các yếu tố có hại cho sức khỏe và tính mạng con người.
2. Biện pháp đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm đối với doanh nghiệp
Doanh nghiệp trong lĩnh vực thực phẩm cần đảm bảo mình là “người sản xuất thực phẩm có lương tâm” bằng cách tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của Nhà nước, thực hiện sản xuất, chế biến và kinh doanh thực phẩm theo Luật An toàn thực phẩm. Người sản xuất, chế biến và kinh doanh thực phẩm cần cập nhật kiến thức về vệ sinh an toàn thực phẩm, đồng thời thường xuyên kiểm tra sức khoẻ để đảm bảo không mắc các bệnh truyền nhiễm liên quan đến chế biến thực phẩm.
Doanh nghiệp cần đáp ứng các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm với những lý do sau đây:
- Mở rộng kinh doanh: Đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm sẽ giúp doanh nghiệp mở rộng kinh doanh trong các thị trường quốc tế khó tính nhưng tiềm năng.
- Tạo lòng tin: Sản phẩm được đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn và có nguồn gốc, chứng nhận rõ ràng sẽ tạo được niềm tin từ phía người tiêu dùng, giúp doanh nghiệp ghi điểm trong mắt khách hàng.
- Lợi thế cạnh tranh: Xây dựng hình ảnh sản phẩm an toàn thực phẩm tốt sẽ nâng cao sự tin tưởng của khách hàng và hỗ trợ đạt được lợi thế cạnh tranh trong thị trường.
- Tuân thủ pháp luật: Xây dựng và vận hành một hệ thống quản lý hiệu quả sẽ giúp doanh nghiệp đáp ứng tốt hơn các yêu cầu về chất lượng an toàn thực phẩm và tuân thủ pháp luật.
- Cần truy xuất nguồn gốc sản phẩm từ giai đoạn sản xuất đến phân phối, và cuối cùng đến tay người tiêu dùng giúp người dùng tin tưởng vào sản phẩm của doanh nghiệp hơn.
Thực tế đã chứng kiến nhiều trường hợp bị cơ quan chức năng xử phạt do vi phạm quy định về an toàn vệ sinh thực phẩm. Hành vi này đã gây tổn hại nghiêm trọng đến hoạt động kinh doanh và uy tín của các cá nhân và tổ chức đó. Để tránh những tình huống và hậu quả tiêu cực như vậy, các doanh nghiệp nên đăng ký chứng nhận an toàn thực phẩm cho sản phẩm kinh doanh của mình. Điều này không chỉ giúp đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật mà còn tạo lòng tin và tạo điểm khác biệt trong mắt khách hàng, đồng thời bảo vệ và nâng cao uy tín của doanh nghiệp trên thị trường.
3. Biện pháp đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm đối với nhà nước
Cần điều chỉnh các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến vệ sinh an toàn thực phẩm nhằm đáp ứng tốt hơn với tình hình đất nước. Đồng thời, cần giải quyết sự chồng chéo và tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước trong việc thực thi các quy định về an toàn thực phẩm.
Để đảm bảo an toàn thực phẩm hiện nay, các cơ quan chức năng cần tăng cường công tác thanh tra và giám sát đối với tất cả các cơ sở sản xuất và kinh doanh. Ngoài ra, cần thiết lập chính sách nhằm ngăn chặn hàng thực phẩm nguy hiểm từ bên ngoài xâm nhập vào nước, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của người dân.
Các cơ quan chức năng liên quan cần tiến hành kiểm tra và giám sát đối với tất cả các cơ sở sản xuất và kinh doanh, bao gồm chăn nuôi, cơ sở giết mổ, trồng trọt, cơ sở chế biến và áp dụng biện pháp xử phạt nhằm khắc phục vi phạm về vệ sinh an toàn thực phẩm.
V. Tổng hợp 5 nguyên tắc đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm
Tổ chức Y tế Thế giới đã đề ra 5 bước cơ bản để đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, giúp tránh được nhiều bệnh tật liên quan đến thực phẩm:
- Luôn giữ sạch sẽ: rửa tay trước và sau khi xử lý thực phẩm, rửa tay sau khi đi vệ sinh và rửa sạch các dụng cụ và nơi chế biến thức ăn, đồng thời giữ cho khu vực nhà bếp và thực phẩm không bị nhiễm trùng và không có sự tiếp xúc với động vật.
- Phân chia thực phẩm sống với thực phẩm chín: Tách thịt, gia cầm và hải sản ra khỏi các loại thực phẩm khác.Cần sử dụng các thớt riêng biệt cho việc chế biến thực phẩm sống và chín. Ngoài ra, để bảo quản thực phẩm an toàn, hãy sử dụng hộp đựng riêng cho thực phẩm sống và chín.
- Nấu thực phẩm kỹ:Trong quá trình nấu ăn, đặc biệt là khi chế biến thịt, gia cầm và hải sản, hãy đảm bảo nấu kỹ thức ăn. Đối với thịt và gia cầm, hãy nấu chín đến khi không còn màu hồng. Khi bảo quản thức ăn, sau khi lấy ra khỏi tủ lạnh, hãy hâm nóng lại trước khi ăn để đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.
- Thực phẩm được bảo quản ở nhiệt độ an toàn: Thực phẩm không được để ở nhiệt độ phòng quá 2 giờ. Thực phẩm đã nấu chín hoặc dễ hỏng cần được bảo quản dưới 5 độ C. Trước khi ăn, hãy đảm bảo thức ăn chín đạt nhiệt độ 60 độ C. Không nên bảo quản thực phẩm quá lâu, kể cả khi đặt trong tủ lạnh. Không đông lạnh thực phẩm ở nhiệt độ phòng.
- Dùng nước sạch và thực phẩm an toàn: Sử dụng nước sạch hoặc xử lý nước để đảm bảo an toàn trước khi sử dụng. Lựa chọn thực phẩm tươi sống và đảm bảo an toàn. Hãy sẵn sàng tiêu dùng thực phẩm mới, như sữa tươi, khi bắt đầu sử dụng. Rửa sạch rau, củ, quả sau khi nấu chín dưới dòng nước chảy, đặc biệt là những loại ăn sống. Tránh sử dụng thực phẩm đã hết hạn sử dụng.
VI. Các tiêu chuẩn về vệ sinh an toàn thực phẩm hiện nay
Dưới đây là thông tin về một số tiêu chuẩn quan trọng mà các doanh nghiệp cần biết để xem xét áp dụng chứng nhận cho sản phẩm của mình:
- Tiêu chuẩn ISO 22000 là một tiêu chuẩn quốc tế do Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) xây dựng trong lĩnh vực quản lý an toàn thực phẩm. Tiêu chuẩn này liên quan mật thiết đến tiêu chuẩn ISO 9001 và có tên đầy đủ là Hệ thống quản lý an toàn thực phẩm – Yêu cầu đối với bất kỳ tổ chức nào trong chuỗi cung ứng thực phẩm.
- HACCP viết tắt của Hazard Analysis and Critical Control Point, có nghĩa là Hệ thống quản lý và phân tích mối nguy hại quan trọng về vệ sinh an toàn thực phẩm. HACCP được xây dựng dựa trên nguyên tắc phân tích các mối nguy hại và kiểm soát các điểm quan trọng trong quá trình sản xuất thực phẩm, nhằm đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng.
- GMP là viết tắt của “Good Manufacturing Practice” – Thực hành sản xuất tốt, bao gồm những nguyên tắc chung, quy định và hướng dẫn về điều kiện sản xuất áp dụng cho các cơ sở sản xuất, gia công và đóng gói thực phẩm, dược phẩm, thiết bị y tế, mỹ phẩm và nhiều ngành công nghiệp khác, nhằm đảm bảo chất lượng an toàn của sản phẩm. GMP chú trọng đến các yếu tố quan trọng như con người, nguyên liệu, thiết bị và máy móc, quy trình làm việc và môi trường trong toàn bộ quá trình sản xuất.
- FSSC 22000 là một tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm dựa trên tiêu chuẩn quốc tế được công nhận ISO 22000 và được bổ sung bởi các tiêu chuẩn kỹ thuật như ISO TS 22002-1 cho sản xuất thực phẩm và ISO TS 22002-4 cho sản xuất bao bì. Nó cũng hoàn toàn phù hợp với các tiêu chuẩn khác như ISO 9001 và ISO 14001, bao gồm cả sự phù hợp với Cấu trúc Cấp cao của ISO.
Trên đây là những thông tin hữu ích về vệ sinh an toàn thực phẩm giúp người tiêu dùng bảo vệ sức khỏe của mình cũng như giúp doanh nghiệp nâng cao chất lượng sản phẩm và uy tín thương hiệu. Checkee cung cấp giải pháp toàn diện về truy xuất nguồn gốc sản phẩm cho doanh nghiệp giúp đảm bảo quy trình vệ sinh an toàn thực phẩm từ sản xuất đến phân phối đến tay người tiêu dùng.
